F’dal-jiem ħareġ, f’edizzjoni ġdida, il-klassiku fantasy ta’ Ġorġ Mallia, “Ktieb ix-Xwejjaħ”. It-twelid ta’ dan il-ktieb għandu storja li hi bix-xieraq parti intrinsika mill-istorja tal-ktieb Malti, u għalhekk huwa pjaċir u unur li l-Prof. Mallia aċċetta li jirrakkuntalna fi ftit dettall x’seħħ u kif. Din l-ewwel minn żewġ bloggati dwar din l-istorja li wasslet għal “Ktieb ix-Xwejjaħ” …
Il-fantasija minn dejjem affaxxinatni! Kbirt naqraha, maħfun mid-dinjiet impossibbli moħluqa minn immaġinazzjonijiet bla tmiem. Tolkien, LeGuin, Peake … u eventwalment, Pratchett, Rowling u tant oħrajn. Kienet loġika, għalhekk, li meta jien stess ktibt, ix-xeħta ta’ kitbieti ħtiġilha tkun waħda fantastika.
Ktieb ix-Xwejjaħ, ippubblikat mill-MUT Publishing fl-1987, x’aktarx li kien l-ewwel ktieb ta’ fantasija pura ppubblikat f’Malta u bil-Malti. Id-distinzjoni bejn l-hekk imsejħa “low” u “high” fantasy hawn importanti li nifhmuha. Il-Lord of the Rings ta’ Tolkien huwa high fantasy, ngħidu aħna, għax kulma fih hu fantastiku, bla ma jmiss mad-dinja reali. Min-naħa l-oħra, il-kotba ta’ Harry Potter ta’ Rowling huma low fantasy, għax imqiegħda fid-dinja tagħna, imma mbagħad mistagħdra b’elementi fantastiċi. Ktieb ix-Xwejjah huwa ktieb ta’ high fantasy bil-konvenzjonijiet kollha li wieħed kien jistenna minn dak il-ġeneru. Ir-rumanz erojku, ngħidu aħna, is-“Sword and Sorcery”, ippopolarizzat minn Robert E. Howard fil-bidu tas-seklu 20, it-tiftixa, li qiegħda fil-qafas tal-kitba fantastika sa mill-Odissea ta’ Omeru. Xi ftit jew wisq se ssibhom kollha f’dal-ktieb tiegħi, li beda bħala sett ta’ stejjer ippubblikati f’Sagħtar u f’rivista letterarja ċkejkna jisimha Lejn ix-Xefaq.
Kif beda …
Il-kitba u t-tpenġija tal-ktieb bdiet disa’ snin qabel il-pubblikazzjoni. Niftakarni npenġi stampa fl-1978, ta’ dudu ikrah iħares lejn is-sema mimli kwiekeb, u jekk niftakar sew, dak kien l-ixprun, għax ispira l-istorja tal-aljen li bena l-muntanji, jitkellem max-xwejjaħ Viżjier ta’ belt fantastika jisimha Terani.
Dak iż-żmien kont għalliem is-Seminarju Minuri. Jgħidu x’jgħidu dawk li mhumiex, il-ħajja ta’ għalliem mhix waħda faċli u ħini kien meħud kollu minn xogħli. Ħin nikteb ma kellix, imma sibt li l-muża tħabbatli meta kont inkun qed nagħmilha ta’ invigilator mal-istudenti tiegħi waqt l-eżamijiet ta’ nofs u l-aħħar tas-sena. Bilqiegħda hemm, kultant ngħolli rasi biex nara li ħadd mhu qed jikkopja, moħħi kien jimtela bi ħsibijiet ’l hemm sew mill-erba’ ħitan tal-klassi. Ħsibijiet ta’ żagħżugħ giddieb bi dragun jiġri warajh, jew dak li mexa bi sħaba fuq rasu, u x-xmara mibdula f’mara biex tkun tista’ tħoss id-dwejjaq li xmara ma tħossx! Storja wara storja. Kont niktibhom longhand fuq foolscaps li kien jibqagħli wara li nkun qassamt lill-istudenti. U mbagħad, id-dar, kont nittajpjahom (fuq typewriter tip golfball tal-elettriku! Dak kien sew qabel stajt noħlom b’kompjuter personali!).
Kont ilni nikteb u npenġi f’Sagħtar minn meta kont għadni Form 5 il-Liċeo, u Victor Fenech, Joe Zammit Ciantar u Ritchie Vella kienu dejjem jitolbuni nikkontribwixxi. L-ewwel mill-“Ħrejjef minn Terani” dehret f’Sagħtar numru 77, li kien ħareġ f’Marzu tal-1981. Stejjer oħra (sa fejn nista’ niftakar) dehru wkoll fin-numru 80 ta’ Ġunju, 1981; numru 81, Ottubru 1981; numru 87, April 1982; numru 88, Mejju 1982; u anke fin-numru 100, Jannar, 1984. Sa fejn naf jien ma dehrux aktar.
Imma l-ewwel pubblikazzjoni ta’ storja minn Terani ma dehritx f’Sagħtar, imma fir-rivista letterarja Lejn ix-Xefaq, editjata minn Sammy Calleja, li miegħu dak iż-żmien kont qed naħdem fuq il-proġett tal-Ħrejjef tas-Sħarijiet tal-Aħwa Grimm (l-ewwel kotba illustrati tiegħi). “Iċ-Ċawla Ħalliela” dehret fin-numru 21 ta’ dik ir-rivista, iddatata Marzu/April 1979. Din storja li ma dehritx fl-ewwel pubblikazzjoni tal-ktieb.
L-iżvilupp tal-ktieb …
Sadanittant kont qed nikteb ġmieli. Għall-ewwel kienu biss novelli. Stejjer standalone, iżda kollha bil-belt fantastika, pre-medjevali ta’ Terani bħala sfond … belt immexxija minn sultan għaqli u ġentili, li, iżda, kien jiddependi għal kollox fuq l-għerf tal-Viżjier tiegħu … dak li, fil-fatt, kien ix-Xwejjaħ tal-isem. U ninfi żifnu fuq l-irjus taċ-ċriev, u slaten inbidlu f’bhejjem, pitturi serqu l-qawsalli, u saħansitra r-riħ isfel spiċċa l-għadu ħani ġo waħda mill-ġrajjiet.
Ma niftakarx meta ddeċidejt li nikteb it-tieni taqsima tal-ktieb. L-ewwel taqsima hi magħmula minn dawk in-novelli li għadni kif semmejt. Fihom kont introduċejt il-karattri ewlenin – is-sultan, ix-xwejjaħ, is-saħħar apprendist, l-aljen bennej tal-muntanji, u ħafna oħrajn, li kollha kellhom l-istejjer individwali tagħhom. Issa kien wasal iż-żmien li dawk kollha jidħlu ġo framework – storja li fiha jingħaqdu flimkien u jiffurmaw speċi ta’ rumanz. Fil-fatt, it-tieni taqsima tal-ktieb hija storja waħda, maqsuma f’taqsimiet, li fiha nirrakkonta t-tiftixa tal-Viżjier xwejjaħ għal ktieb imsaħħar.
Għalkemm kien hemm mumenti mudlama fin-novelli li kont ktibt sa issa, in-natura ġenerali tagħhom kienet waħda hienja. Il-belt kienet mimlija ħajja u n-nies kienu ferħana. Imma fit-tieni taqsima ridt naqleb kollox rasu ’l isfel. Fejn kien hemm il-ferħ, issa kien hemm id-dwejjaq. Fejn kien hemm is-sigurtà, issa kien hemm il-periklu. Belt is-sħaħar, ’il fuq mis-sħab, ittieħdet mis-sħaħar ħżiena u l-art ta’ taħtha niżel fuqha dlam etern.
Il-plott ma kienx wieħed ġdid. Lanqas xejn. It-tiftixa (dik li bl-Ingliż insejħulha quest) qiegħda fil-qalba tal-ġrajjiet fantastiċi kważi kollha, imma l-avventuri u l-karattri moħluqa għal din it-tiftixa kienu għalkollox tiegħi. Il-kitba kienet bil-Malti, imma ma naħsibx li l-karattri kienu Maltin. Ma ħsibtx fuq hekk. Ridt biss nirrakkonta stejjer mimlijin fantasija, seħer u meravilji.
Il-bqija tal-ktieb inkiteb waħdu. Fil-veru sens tal-kelma. Dik is-sistema tiegħi. Ġaladarba nkun naf fejn irrid nasal, il-ġrajjiet jitfasslu bħal ħoloq ġo katina, u l-karattri jinħolqu weħidhom biex jimlew l-irwoli fl-istejjer li jkunu bħal pontijiet lejn tmiem ir-rakkont. U hekk ġara bit-tieni taqsima tal-ktieb. U t-tpenġijiet ħarġu magħhom.
Nammetti li t-tpenġijiet mhux kollha għal qalbi llum. Kont qed nesperimenta ħafna dak iż-żmien … bil-pinna, bil-pinzell, bil-lapes, bl-airbrush … minn kollox, u kollha deffisthom fil-ktieb. Għalhekk hemm nuqqas ta’ kontinwazzjoni fl-istili tal-illustrazzjonijiet … xi ħaġa li llum ngħoddha bħala dawgħa faħxija, imma li dak iż-żmien tant kont kburi biha, għax urejt il-versatilità tiegħi. Hekk ħsibtha!
Il-Malta Union of Teachers, li kienu l-pubblikaturi ta’ Sagħtar, kienu għadhom kif ħolqu taqsima tal-pubblikazzjoni, u ppubblikaw l-ewwel ktieb tagħhom, traduzzjoni ta’ Oliver Friggieri. Kienu qed ifittxu t-tieni ktieb biex jippubblikawh, u Ktieb ix-Xwejjaħ kien lest. Victor u Joe ħadu ħsieb il-loġistika. Jien għent fit-tfassil tiegħu, u inpaġnajtu. Ħareġ għall-pubbliku f’Mejju, 1987. U jien, ta’ 29 sena, kont ferħan se ntir.
Il-ktieb inqara, u maż-żmien it-tiratura (li ma nafx kemm kienet … imma nimmaġina li kienu avventurużi mhux ħażin l-MUT) spiċċat u Ktieb ix-Xwejjaħ għeb. Mhux ir-reputazzjoni tiegħu. Ħafna baqgħu jsemmuh. Ammont kienu jafu bl-importanza tiegħu bħala pijunier tal-kitba fantastika bil-Malti, imma kopji tiegħu ma kienx għad baqa’, għajr għand xi regettier, jew kultant xi kopja secondhand fil-fieri tal-kotba.
[ … tkompli … ]